ایمنی به تمام تمهیدات و اقداماتی گفته می شود که برای مقابله و رویارویی با مفهوم خطر و به طور کلی شرایطی است که خطرناک تلقی می شود. این شرایط به طور بالقوه امکان آسیب رساندن به کارکنان، تجهیزات و ساختمان ها را دارد و یا باعث کاهش کارآیی و از بین رفتن مواد اولیه و سرمایه های یک فعالیت می شود. به این ترتیب ایمنی در تضاد با مفهوم خطر است. ایمنی در فرهنگ لغت به معنای حفظ آسایش و سلامتی است. از آنجایی که در شرایط ایده آل، ایمنی کامل تعریفی است که مصونیت در برابر هر نوع آسیب، جراحت و نابودی را شامل می شود اما با توجه به تغییر پذیری ذاتی انسان و رفتار غیر قابل پیش بینی او در عمل هیچگاه ایمنی صد درصد حتی برای دوره کوتاه حاصل نمی شود. از این رو کارشناسان به جای ایمنی مطلق از اصطلاحاتی نظیر پیشرفت ایمنی، افزایش ایمنی، شرایط ایمن تر و عباراتی از این دست استفاده می کنند. در پی توضیح مفهوم ایمنی عبارات مختلفی به کار می رود که در ادامه تعریف می شوند:
سیستم: مجموعه افراد، تجهیزات، قوانین، روش ها و دستورالعمل ها که به منظور اجرای یک فعالیت معین در یک محیط خاص کنار یکدیگر قرار می گیرند.
ایمنی سیستم: بکارگیری مهارتهای فنی و مدیریتی ویژه در قالبی منظم و “آینده نگر” به منظور شناسایی و کنترل خطرات موجود در طول عمر یک پروژه برنامه یا فعالیت. بررسی این خطرات از فاز ایده شروع می شود و در فازهای طراحی، ساخت، آزمایش و اجرا ادامه می یابد.
ریسک: امکان وقوع حادثه بر حسب میزان احتمال و شدت آن ریسک= احتمال × شدت
خطر: شرایطی که امکان آسیب و صدمه به کارکنان، خسارت یا نابودی تجهیزات، وسایل و مواد اولیه را دارد. امکان کاهش قدرت کارآیی کاهش یا نابودی محصول خروجی یا بازده نهایی یک فهالیت نیز شامل این شرایط می شود. شدت خطر بر اساس میزان آسیب طبقه بندی می شود و ضریب خطر را تعیین می کند.
حادثه
• عبارت است ازیک اتفاق پیش بینی نشده و خارج از انتظار که سبب صدمه و آسیب گردد .
•یک رویداد برنامه ریزی نشده و ناخواسته که موجب آسیب یا جراحت و یا زیان مالی میشود .
شرایط ناایمن : عبارت است از تمام شرایطی که ممکن است یک کارگر در معرض
انواع خطرات فیزیکی ، شیمیائی ، ارگونومیکی ، مکانیکی و … قرار بگیرد ، بدون اینکه
خودشامکان پیشگیری از این مواجهه را داشته باشد
آموزش ایمنی:
آموزش در راستای اهداف بهداشت حرفه ای از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که آموزش صحیح سطح آگاهی افراد را بالاتر برده و فرهنگ ایمنی و بهداشت را در بین کارگران باز می کند. طبیعی است که کارگر هر چه قدر نسبت به ایمنی و مسائل مربوط به آن آگاه تر باشد کمتر ارتکاب به اعمال غیر ایمن می کند و همچنین افراد دیگر را نیز از انجام آن منصرف می کند.
ابزار و ایمنی
ابزار وسیله‌ای است که برای تولید چیزی یا انجام کاری استفاده میشود اما در طی فرایند تولید یا کار، مصرف نمی‌شود.
رعایت ایمنی ابزار از زمان انتخاب ابزار مناسب شروع می شود و با شیوه ی صحیح بکار گیری، اصول فنی و شناخت محدودیت ها ادامه می یابد. ابزار و تجهیزات سبک بر حسب نوع و مکان بکار گیری نیازمند رعایت اصول ایمنی بخصوصی هستند. برای مثال رعایت مسایل ایمنی مرتبط با الکتریسیته برای ابزار برقی ضروری است. نکته دیگر در کیفیت و استاندارد ابزار مورد استفاده است، بکار گیری ابزار نا مرغوب و بی کیفیت ممکن است صدمات جبران ناپذیری به نیروی انسانی و منابع وارد کند.
اغلب حوادثی که در رابطه با ابزار اتفاق می افتند، به علل زیر هستند:
استفاده از ابزار نامناسب برای کار.
استفاده از ابزاری که در وضعیت بدی هستند.
کار با ابزار بدون توجه کافی.
استفاده از ابزاری که آموزش های اولیه مورد نیاز آن را ندیده ایم.
بکار گیری ابزاری که مجاز به استفاده از آن نباشیم.
جابجایی غیر اصولی ابزار
نگهداری غلط و مکان های ناممناسب برای ابزار
حمل و نقل و کار با ابزاری که فاقد حفاظ های لازم و تدابیر امنیتی باشند.
بکار گیری ابزار بدون استفاده از تجهیزات حفاظت فردی.
استفاده از وسایل برقی بدون سیم اتصال زمین.
استفاده از ابزاری که به طور مناسب در دست جا نمی گیرند.
استفاده از ابزاری که بکار بردن آن نیاز به صرف نیروی زیادی دارد.
استفاده از ابزاری که نیاز به تکرار حرکت دارند.
استفاده از ابزاری که لرزش ایجاد میکنند.
استفاده از ابزاری که تولید آلودگی صوتی زیادی می کنند.
استفاده از ابزاری که تولید ذرات معلق، گرد وغبار و بخارات شیمیایی می نمایند.
حفاظت فردی:
شما می توانید از بروز حوادث و مشکلات برای سلامتی خودتان جلوگیری کنید اگر:
برای انجام کار از ابزار مناسب استفاده کنید.
ابزار را طبق دستورالعمل مربوطه به کار ببرید.
کتابچه دستور العمل چگونگی بکار بردن ابزار را مطالعه نمائید.
ابزار صدمه دیده را تعمیر و یا تعویض نمایید.
برای استفاده از ابزار، آموزش لازم و کافی دیده باشید.
از وسایل استحفاظ فردی استفاده کنید.
استفاده از ابزار بطور صحیح.
دستور العمل نگهداری ابزار را بخوانید و دنبال کنید.
ابزار را فقط برای انجام کاری که طراحی شده است بکار ببرید.
برای انجام کار از ابزاری که اندازه آنها مناسب با کار است استفاده کنید.
برای آزمایش تیز بودن ابزار تیز، از یک قطعه چوب استفاده کنید و هرگز از انگشتان دست برای این کار استفاده نکنید.
قبل از بکار گیری ابزار، آنرا از نظر صدمه بازرسی کنید.
بعد از استفاده از ابزار، آنرا تمیز کنید.
وقتی که از ابزار برقی استفاده می کنید، قطعه کار را روی میز مهار کرده یا محکم به گیره ببندید. اگر امکان بستن آن میسر نبود، حتماَ باید توسط یک نفر گرفته شود.
هنگام کار با ابزار، انگشتری، حلقه، دستبند و سایر وسایل زینتی را از خود دور کنید. زیرا این وسایل ممکن است گیر کنند و موجب صدمه به دست شما خواهند شد.
دستها، موی سر و البسه خود را از لبه تیز و قسمت های گردنده ابزار دور نگه دارید.
اگر از ابزار کلیددار استفاده میکنید بعد از اتمام کار کلید آنرا بردارید.
انواع خطرات محیط کاری
خطرات از جنبه نوع و ماهیت به 10 دسته خطرات فیزیکی، ارگونومیکی، آتش سوزی، شیمیایی، الکتریکی، مکانیکی، بیولوژیکی، روحی، بهداشتی و زیست محیطی تقسیم میشوند که در این مطلب برای هرکدام از خطرات مثالهایی را مطرح کرده و آسیبهای احتمالی هریک را مطرح میکنیم. اکثر موارد هم در محیط کار و هم در محیط پیرامون و محل زندگی مان وجود دارند.
- خطرات فیزیکی
1ـ سقوط از ارتفاع و يا سطوح غیر همسطح (گودالها و چاله‌ها) 2ـ‌برخورد با اشياء ثابت و يا متحرک (سنگين يا سبك) 3ـ گير كردن بين اجسام و قطعات 4ـ تماس با اشياء تيز و برنده 5ـ سقوط اجسام از ارتفاع 6ـ گرما و تماس با دماها زیاد یا کم مانند تماس با سطوح داغ یا کار در سرما 7ـ تماس با اشعه‌ها (اشعه جوشكاري و يا ماوراء بنفش و…) 8ـ آلودگی صوتی 9ـ پرتاب پليسه و قطعات ريز (پرتاب پليسه به چشم و غيره) 10ـ ریزش آوار، لیز خوردن روی سطوح لغزنده
آسیب یا زیان های احتمالی: 1ـ مرگ، شکستگی و كوفتگي 2ـ پيچ خوردگي دست و پا 3ـ قطع عضو (براي مثال گيركردن انگشت و قطع آن) 4ـ‌جراحت يا خراشيدگي 5ـ ضربه به سر و صورت 6ـ زخم‌هاي باز و… 7ـ‌برق‌زدگی و التهاب چشم 8ـ كاهش شنوايي موقت و يا دائمي 9ـ کوری، آسیب قرنیه 10ـ مرگ، شکستگی و …
اقدامات کنترلی و پیشگیرانه
ـ باید آموزشهای تخصصی لازم برای کارهایی نظیر کار در ارتفاع، باربرداری با جرثقیل، کار با سنگ فرز، جوشکاری، برشکاری و… توسط واحد HSE بگذرانید. رعایت مسائل و نکات ایمنی کار در ارتفاع، استفاده از کمربند ایمنی، طناب نجات. عدم کار بر روی داربستی که توسط واحد HSE تایید نشده و دارای برچسب ناایمن قرمز است. کار کردن در ارتفاع روی نردبان و بشکه ممنوع است. رعایت مسائل ایمنی مربوط به گودبرداری و کانالها، تهیه راه دسترسی ایمن و سالم نظیر نردبان یا شیب مناسب، نپریدن از روی کانال یا موانع، ایجاد آگاهی از فاصله و کشیدن نوار خطر دور تا دور محل حفاری شده. ـ توجه و رعايت علائم ايمنی و بهداشتی كارگاه، از پرتاب نمودن اشیا و ابزار به سمت یکدیگر خصوصاً پرتاب به سمت بالا جداً خودداری نمایید. ـ حفظ و رعايت نظم و نظافت كارگاهي ـ توجه به بارهاي معلق در حال حمل توسط جرثقيل و عدم عبور از زير بارهاي معلق ضروری است. ـ الزام استفاده از تمامي تجهيزات حفاظت فردي موجود و مورد نياز كار(كفش، کلاه، دستکش ايمنی و …) ـ از جابجايي هر گونه مواد بدون مجوز خودداري نمایید. ـ قبل از تعمیر، روغن‌کاری، نظافت و هرگونه فعالیتی روی دستگاهها، ابتدا دستگاه را خاموش و قفل نمایید، سپس برچسب هشدار “در حال تعمیر” روی آن قرار دهید.از روشهاي ايمني كار پيروي کنید و كار را به صورت ايمن انجام دهيد. - خطرات ارگونومیکی
1ـ ايستادن روي پاها در مدت طولانی 2ـ انجام حركات تكراری 3ـ صرف نيروی زياد يا زور زدن 4ـ حمل و نقل و جابجايي دستي بار به شيوه نامناسب
اقدامات کنترلی و پیشگیرانه
1- حركات نرمشي و شل كردن عضلات را در فواصل زماني نيم ساعت يك بار انجام دهيد. 2ـ از روشهاي كار ايمن خصوصاً در مورد بلند كردن و حمل دستي بار پيروي نماييد. 3ـ هنگام بلند كردن بار پاهاي خود را در اطراف بار قرار داده و از پاها به عنوان تكيه‌گاهي براي بلند كردن بار استفاده نمائيد تا سنگيني بار بر روي پاها افتاده و بر روي كمر و پشت فشار وارد نشود. 4ـ همواره و در صورت لزوم از وسايل مكانيكي براي حمل و بلند كردن بارهاي سنگين استفاده نماييد. - خطر آتش سوزی
1ـ وجود مواد قابل اشتعال و انفجار از قبيل رنگ‌ها، حلال‌ها و روغن‌های معدنی و …
اقدامات کنترلی و پیشگیرانه
1ـ سیگار کشیدن و برافروختن هرگونه آتش در كارگاه مخصوصاً مجاورت انبار و محل نگهداري مواد قابل اشتعال ممنوع است. فقط در محلهای تعیین شده مجاز به کشیدن سیگار می‌باشید. 2ـ‌نحوه استفاده از كپسول‌هاي آتش‌نشاني را ياد گرفته و از محل نصب آنها مطلع باشيد. 3ـ کلیه سیلندرهای تحت فشار به خصوص کپسولهای اکسیژن موجود در محیط کار باید بصورت ایستاده و ایمن مهار گردند و جهت جابجایی از گاری مخصوص استفاده شود. همچنین شیر باز و بست آن سالم باشد. رعایت ایمنی کار با دستگاه های هوابرش و استفاده از Flash back در تمامی شیلنگهای هوا برش الزامی است.
- خطرات شیمیایی
1ـ استنشاق گازها و بخار های شيميايي و ذرات معلق 2ـ تماس پوستي با مواد شيميايي 3ـ عدم وجود برگه اطلاعات ايمني مواد
اقدامات کنترلی و پیشگیرانه
1ـ براي حمل و جابجايي مواد و متريال شيميايي خطرناك از لوازم و ابزارهاي مناسب استفاده نمائيد. 2ـ از حمل و جابجايي هر گونه مواد و متريال بدون كسب مجوز و هماهنگي خودداري نمائيد. 3ـ هنگام جابجايي يا استفاده از موادشيميايي به برگه اطلاعات ایمنی مواد “SDSs “(MSDS) مربوطه توجه نماييد. - خطرات الکتریکی
1ـ کار با خطوط برق فشار قوي و ضعيف حامل جريان برق 2ـ ماشين‌های الكتريكي و ساير منابع برق‌دار ایجاد صدمات: شوك الكتريكي، سوختگی، بیماری های قلبی و یا مرگ
اقدامات کنترلی و پیشگیرانه
2ـ سيستم اتصال به زمين دستگاهها و ماشين‌آلات الكتريكي همراه را فعال نگه داريد. 2ـ قبل از اقدام به تعمير هر وسيله برقي حتماً بررسي لازم در خصوص قطع بودن جريان برق انجام شود. به قطع بودن کلید برق دستگاه اکتفا نکنید. 3ـ باید بدانيم قطع و وصل كردن جريان برق وظيفه واحد برق می‌باشد. 4ـ عدم دستکاری تابلوهای برق. فقط مسئول واحد برق می‌تواند روی تابلو برق کار کند. 5ـ استفاده از دوشاخه و کابلهای سیار صنعتی و سالم بدون زدگی - خطرات مکانیکی
خطرات ماشین‌آلات: 1ـ تصادف وسایل نقليه در حین حمل و نقل 2ـ‌تركيدگي لاستيك وسایل نقليه، باربری و واژگوني آنها
اقدامات کنترلی و پیشگیرانه
1ـ بررسي و ایجاد اطمينان از شرایط ايمني وسایل نقليه قبل از بکارگیری. 2ـ رعايت قانون حداكثر سرعت مجاز در كارگاه. 3ـ عدم سوار شدن به ماشين‌آلات كارگاهي مانند پمپ بتن، ليفتراك، رکاب لودر و نیز قسمت بار وسایلی مثل وانت 4ـ داشتن گواهینامه فنی و سلامت ماشین 5ـ داشتن گواهینامه جهت راننده و ویژه اپراتور دستگاه 6ـ بستن کمربند ایمنی در حین رانندگی 7ـ رعایت فاصله طولی و عرضی افراد با ماشین‌آلات و ماشین‌آلات با سایر ماشین ها و افراد پیاده (در شعاع کاری ماشین‌آلات نظیر بیل مکانیکی، لودر، جرثقیل، لیفتراک، GTV و … مخصوصا در نقاط کور رانندگان قرار نگیرید و همواره مراقب تردد آنها باشید.) 8ـ‌ورود وسایل نقلیه شخصی به داخل کارخانه ممنوع باشد و پارکینگ مخصوص تعبیه شود 9ـ فرآیند تعمیر و نگهداری خودروها باید بیرون از کارخانه انجام شود.
از دیگر خطرات اثر گذار بر فعالیت های کاری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بیولوژیکی: گزش پشه های ناقل، گزیدگی مار و عقرب و …، تماس با مواد اغشته به باکتری یا ویروس
بهداشتی: پدید آمدن بیماری های مسری در اثر آلودگی های محیط کار
شرایط اضطراری و بلایای طبیعی
